خَیراتٌ حِسَانٌ

یکى از مباحث قابل طرح در مورد حادثه عاشورا، نقش زنان در این واقعه است. شهید مطهرى، در کتاب حماسه حسینى، مى گوید: «تاریخ کربلا، یک تاریخ و حادثه مذکر ـ مؤنّث است. حادثه اى است که مرد و زن، هر دو، در آن نقش دارند؛ ولى مرد، در مدار خودش و زن، در مدار خودش». در مقاله زیر نام زنان مطرح در واقعه عاشورا و پس از آن آمده است.

پرسش : خطبه تاریخی و مهم حضرت زینب(س) در دربار یزید چه بود؟
پاسخ اجمالی: حضرت زینب(س) در مجلس یزید برخاست و خطبه ای بسیار کوبنده ایراد کرد. ایشان پس از حمد خداوند و درود بر پیامبر(ص) و خاندانش و تلاوت آیاتی درباره سرانجام بدکاران، یزید را مورد خطاب قرار دادند و خلافت او را نه دلیل بر منزلتش نزد خدا که - مطابق با مفاد آیاتی از سوره آل عمران – مهلتی برای افزایش گناهان و شدت گرفتن عذاب توصیف کردند.  سپس با یادآوری برخورد رحیمانه پیامبر(ص) هنگام فتح مکه با اجداد یزید، وی را به خاطر اهانت به سر بریده امام(ع) و اسارت دختران بی یاور رسول خدا(ص) سرزنش کردند.

نویسنده: حسین مرادی نسب؛ هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

وجود جعلیات در منابع حدیثی، فقهی، تاریخی و منابع دیگر، امری رایج است که باید برای شناخت گزارش‌ها و روایات جعلی، راه‌های مختلف تحقیق را پیمود تا صحت و سقم روایات را به دست آورد. افزون بر نقد روایات از جهت سند و متن، باید به فضای بسترسازی صدور روایات توجه داشت تا سره از ناسره را تشخیص داد؛ زیرا صدور برخی از روایات با مبانی قرآن، حدیث نبوی و احادیث ائمه‰، علم کلام و عقل تباین دارد، اگرچه صدور آن‌ها از زبان معصوم باشد. از جمله آنها، حدیث مطلاق امام حسن† است که در منابع شیعه، گاهی به جهت گردآوری احادیث ائمه‰، منقبت شمردن ازدواج‌های زیاد، ناسازگاری زنان با مردان، تقیه کردن، مشورت در ازدواج و مواردی دیگر راه یافته است. این پژوهش، به پیدایی و سیر تطورات تاریخِ حدیثِ مطلاق در منابع شیعه پرداخته و افزوده‌های به این جعلیات را در طول زمان نشان داده که چگونه گزارش منابع اهل سنت، بر منابع شیعه تأثیر گذاشته است.

کلیدواژه‌ها: امام حسن، مطلاق، تطورات تاریخ حدیث، شیعه

مسائل مربوط به زنان و جایگاه ایشان ـ در خانواده و جامعه ـ از ابعاد گوناگونی مورد بحث است. اندیشه و دستورات اسلامی ـ که در سنت و سیره نبی اکرم (ص) تجلی می یابد ـ از جهات گوناگون، این موضوع را مورد توجه قرار می دهد. لذا پژوهش حاضر قصد این دارد تا با استفاده از منابع دسته اول شیعه و سنی، جایگاه زن را در سنت و سیره رسول اکرم(ص) نشان دهد.

هدف از این پژوهش، بررسی تعامل و نقش همسری و مادری زن در آموزه های رضوی است، تا از این رهگذر بتوان به نحوه نگرش امام رضا علیه السلام نسبت به جایگاه و کارکرد زن در نظام خانواده دست یافت. یافته-های به دست آمده از پژوهش، گویای آن است که امام رضا علیه السلام دستیابی مرد به همسر شایسته را مایه ظفر و سعادت مرد دانسته اند و زنانی که به شوهران شان اظهار عشق می نمایند را بهترین غنیمت برای شوهرشان می داند. امام رضا علیه السلام در روایات متعددی توصیه به قناعت پیشگی نموده اند که موجب تعالی روحی فرد خواهد شد. از نظر ایشان، همسر شایسته کسی است که نسبت به شوهر خویش وفادار باشد به این معنا که در غیاب شوهر حافظ عفت خویش و اموال وی باشد. نقش مادری در سیره رضوی فراتر از مسأله زایش و به دنیا آوردن کودک است؛ زیرا امام رضا علیه السلام در شیر دادن به کودک توصیه می کنند زنان رنجور و معیوب برای شیر دادن به فرزند انتخاب نشوند چرا که شیر تأثیر سوء خود را بر جای می گذارد. آموزه های رضوی در تربیت اخلاقی کودک به توانایی و وسع کودک توجّه داشته و تشویق فرزندان براساس لیاقت ها و شایستگی های وجودی شان و نیز صدقه دادن برای سلامتی فرزندان را در تربیت اخلاقی توصیه می-نماید. تربیت دینی فرزند در کلام امام رضا علیه السلام نه تنها از آغاز تولّد، بلکه قبل از تولّد و در مرحله انتخاب همسر شروع می شود، این گونه تربیت دینی بازتابی از معنویت را در کانون خانواده در پی دارد. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی داده های خود را از احادیث و قرآن کریم گردآوری کرده است.